Enssib – kuźnia francuskiego bibliotekarstwa : CMS w bibliotekach

Wprowadzenie

Niniejszy wpis ma na celu przybliżenie niektórych aspektów działalności Enssib, czyli École nationale supérieure des sciences de l’information et des bibliothèques (pol. Krajowa Szkoła Wyższa Nauk o Informacji i Bibliotekach) z siedzibą w Villeurbanne, w pobliżu Lyonu, na kampusie La Doua, Uniwersytetu Lyon 1. Tekst jest wynikiem uczestnictwa autora w kilkudniowym szkoleniu w tej bezkonkurencyjnej jednostce we Francji, dzięki czemu możliwe stało się zasygnalizowanie następujących obszarów aktywności:

oferta e-learningowa i edukacja online w Enssib,
wybrane elektroniczne usługi znajdujące się w ofercie szkoły,
wybrane funkcjonalności systemu Drupal na którym posadowiona jest oficjalna witryna www Enssib,
Laboratorium Enssib,
Cyfrowe Obserwatorium oraz cyfrowe eksperymentowanie,
usługa Ask a Librarian.

O Enssib

Stworzona w 1992 roku, a od 1999 roku połączona z Instytutem Kształcenia Bibliotekarzy (IFB) jest największą tego typu uczelnią we Francji. Zapewnia szkolenie wstępne i ustawiczne przygotowując do pracy we wszystkich typach bibliotek oraz przyjmuje studentów na studia magisterskie i doktoranckie (zapewnia kształcenie zawodowe personelu naukowego oraz personelu o wysokim przygotowaniu technicznym). Posiada także wspólną akredytację uczelni Lyon 1 i Lyon 2, l’École normale supérieure lettres sciences humaines oraz l’École pratique des hautes études.

Ważny z punktu widzenia analizowanej problematyki jest głos Zuzy Wiorogórskiej, która zauważa, że we Francji pracownicy bibliotek są funkcjonariuszami służby publicznej, podzielonymi na 3 kategorie: A – kustosze, B – bibliotekarze i C – magazynierzy. Aby zdać egzamin na każdy z tych trzech stopni należy zaliczyć pisemny i ustny egzamin państwowy; przy czym grupa A to pracownicy pełniący najbardziej odpowiedzialne funkcje, w większości absolwenci jedynej w kraju szkoły wyższej kształcącej bibliotekarzy…czyli Enssib.

Co więcej, Enssib prowadzi działalność badawczą we współpracy z innymi instytucjami z kraju i z zagranicy. Jest również wydawcą licznych publikacji tradycyjnych oraz elektronicznych, a jako instytucja państwowa o charakterze edukacyjnym posiada bibliotekę o profilu informatologiczno – bibliotekoznawczym.

: Gmach Enssib od frontu

: Gmach Enssib od frontu

: Gmach Enssib od frontu

: Gmach Enssib od strony kampusu

: Gmach Enssib od strony kampusu

: Universite Lyon 1

E-learning oraz edukacja online

Wart podkreślenia jest fakt, iż Enssib w ramach edukacji online oferuje również elementarne szkolenia skierowane do obecnych bądź przyszłych pracowników bibliotek francuskich oraz szybkie kursy dla studentów z zakresu korzystania z biblioteki uniwersyteckiej. Szkolenia realizowane są na zasadzie blended learningu czyli zajęć zdalnych połączonych z tradycyjnymi.

Uczelnia jako platformę e-learningową wykorzystuje LMS Moodle (obecnie w wersji 2.4). Na zawartość kursów składają się materiały multimedialne, aktywności Moodle oraz interakcje SCORM stworzone za pomocą aplikacji Storyline. Interesującym rozwiązaniem jest wykorzystywana przez pracowników możliwość nagrywania materiałów multimedialnych (video oraz dźwięku) za pomocą specjalnego urządzenia Inwicast BOX. Dzięki temu, materiały mogą być automatycznie przesyłane na serwer, a stamtąd streamingowane bezpośrednio do platformy e-learningowej.

: StoryLine

: Inwicast BOX

: Stanowisko pracownika Enssib

: StoryLine

: Moodle

: Moodle

Usługi online z Drupalem w tle

Wramach użytecznej i estetycznie zaprojektowanej witryny www (system Drupal) realizowane są różnorodne usługi informacyjne skierowane do studentów i bibliotekarzy z kraju. Co ciekawe w ramach działu Usługi i zasoby możemy odnaleźć rozmaite przykłady zarządzania treścią. Dział składa się z funkcji oraz usług, z których część wpisuje się w koncepcję Web 2.0.:

Kalendarz imprez zawodowych oraz naukowych, do którego treści dodają pracownicy Enssib.
Informacje o pracy i stażach, które może zamieszczać każdy (widzimy tu przejaw zaufania do swoich użytkowników).
Pytania i odpowiedzi (zob. fragment poświęcony usłudze „Ask a Librarian”).
Newsy branżowe zamieszczane przez bibliotekarzy (wykorzystując narzędzie Netvibes do syndykacji istotnych treści poprzez RSS, redaktorzy są na bieżąco z istotnymi i ciekawymi wydarzeniami. Dzięki temu selekcjonują informacje i publikują tylko najważniejsze. Newsy są dodatkowo klasyfikowane oraz tagowane dzięki funkcjom systemu Drupal)
Słownik który jest rozbudowywany przez 20 pracowników Enssib (ponad 200 definicji z zakresu bibliologii i nauki o informacji).
Architektura francuskich bibliotek to dział na temat nowoczesnych konstrukcji budynków książnic.
Kolekcje cyfrowe, w tym:
- Biblioteka cyfrowa (fran. BIBLIOTHÈQUE NUMÉRIQUE) gdzie Drupal zarządza dokumentami.
- Podcasty branżowe.
- Zasoby cyfrowe.
- Multi przeszukiwanie z poziomu witryny (indeksacja takich źródeł jak katalog OPAC, system QuestionPoint, Biblioteka Cyfrowa oraz serwisu www).
OPAC (odrębny system Zones firmy BiblioMondo z Kanady).
Bieżące spisy treści 50 tytułów czasopism branżowych dostępnych w Enssib zamieszczane przez bibliotekarzy Ensiib.
Edukacja informacyjna (kategorią opiekuje się jeden pracownik Ensiib).

: Dział usługi i zasoby

: Zasoby cyfrowe

: Multiwyszukiwanie

Ponadto w serwisie znajdują się inne interesujące funkcjonalności:

Personalizacja swojej witryny.
Intranet z treściami akademickimi oraz szkoleniami.
Możliwość wirtualnego połączenia VPN.
Aktualizowane na bieżąco informacje o nowych książkach.
Recenzje książek.
Możliwość dokonania prologanty.
Propozycje książek przez WWW.
Sklep internetowy z gadżetami Enssib.

Laboratorium

Laboratorium jest centrum badawczym odpowiedzialnym za koordynację eksperymentów w zakresie wykorzystania książki cyfrowej oraz innowacyjnego dostępu do elektronicznej treści. Jednym z przedsięwzięć Enssib Lab było zaprojektowanie i wdrożone specjalnego działu w ramach witryny www oferującego specjalistyczne e-zasoby:

ebooki dostępne zarówno w bibliotece jak i po zalogowaniu z domu (z możliwością pobrania pełnego tekstu lub w formie streamingu na urządzenie),
kolekcje darmowych książek na iPada oraz iPhone,
dostęp do branżowych czasopism,
OPAC z zindeksowanymi zasobami cyfrowymi.

Ponadto w ramach działu dostępne są także:

instrukcja jak konwertować e-książki (do zarządzania książkami na różnych systemach oraz urządzeniach, a także ich konwersji służy polecana przez Enssib aplikacja Calibre),
informacje o czytnikach,
FAQ.

Kolejnym krokiem było stworzenie innowacyjnego pokoju do nauki tzw. Le Salon w bibliote Enssib. Salon wyposażony został w czytniki e-boków, tablety oraz specjalistyczny TouchTable.

: Innowacyjny Salon

: TouchTable

: TouchTable

: Czytniki e-booków

: Innowacyjny Salon

: Innowacyjny Salon

: Tablety

: Informatory dotyczące korzystania z e-zasobów

: Czytniki e-booków

Należy zaznaczyć, że każdy może eksperymentować z cyfrowymi treściami i testować urządzenia, a także skontaktować się z Enssib Lab i zaproponować własną innowację.

Cyfrowe Obserwatorium i cyfrowe eksperymenty

Celem funkcjonowania Cyfrowego Obserwatorium jest uzyskanie wiedzy na temat potrzeb informacyjnych nauczycieli oraz studentów. Obserwatorium jest częścią Enssib Lab i zajmuje się badaniami nad organizacją czasu, zadań oraz informacji w profesjonalnym procesie nauczania. Poprzez liczne eksperymenty pracownicy Laboratorium starają się wpłynąć na kompetencje informacyjne studentów, często nie posiadających profesjonalnej wiedzy o akademickich zasobach.

Warto podkreślić, że pracownicy Obserwatorium zauważają potrzebę stworzenia przewodnika po zasobach, którego ideą byłby „szwajcarski scyzoryk”.

Ideę „szwajcarskiego scyzoryka” należy rozumieć jako koncepcję narzędzi i metod pozwalających na profesjonalne posługiwanie się zasobami akademickimi. Mogłaby to być np. dostępna na urządzeniach mobilnych akademicka platforma intranetowa która stanowiłaby dobre miejsce znalezienia rzetelnych zasobów informacyjnych. Koncepcja ta zawiera w sobie konieczność tworzenia przez nauczycieli oraz inżynierów pedagogiki krótkich ale istotnych i specjalistycznych zasobów (w skrócie np. przeczytaj to…, studiuj to…, zrób to…). Dzięki temu studenci stawali by się bardziej wykwalifikowani, by z czasem stać wprawnymi naukowcami.

: Dział badawczy

: Cyfrowe Obserwatorium

: Projekt Kalliope (wdrożenie dostępu do zasobów elektronicznych)

„Ask a librarian”

WEnssib w ramach usługi „Ask a librarian” wykorzystywany jest komercyjny system QuestionPoint stworzony przez OCLC. Do QestionPoint podłączone są największe biblioteki we Francji. Bibliotekarze pracujący z platformą odpowiadają bezpłatnie na pytania z zakresu informacji naukowej oraz bibliotekoznawstwa. Procedura zadawania pytań ma charakter asynchroniczny i wygląda następująco:

Zanim czytelnik zada pytanie bibliotekarzowi, ma możliwość przeglądu bazy wiedzy poprzez wprowadzenie wyrażenia wyszukiwawczego lub przeglądając kategorie tematów (wszystko odbywa się poprzez witrynę www albowiem system QuestionPoint „stoi za” Drupalem).
Jeśli w bazie nie znajduje się poszukiwana odpowiedź, wtedy użytkownik zadaje pytanie poprzez specjalny formularz wpisując treść pytania wraz kontekstem plus swoje dane.
Bibliotekarz udziela odpowiedzi przy ewentualnej współpracy z bibliotekarzami z innych bibliotek będących w systemie od poniedziałku do piątku, zawsze w okresie do 3 dni.

: Ekran systemu zapytań

: Drzewo tematów w bazie wiedzy

: Wyniki wstępnego zapytania

Podsumowanie

Celem wpisu było przybliżenie czytelnikowi wybranych aspektów działalności Enssib. Szkoła ta adaptuje nowoczesne technologie w celu realizacji usług elektronicznych, a dzięki badaniom i eksperymentom Enssib stara się zaspokajać potrzeby informacyjne studentów, nauczycieli oraz bibliotekarzy. Ponadto Enssib współdziała z użytkownikami i oferuje cenną pomoc w porządkowaniu multimedialnych treści dostępnych w sieci. Co najważniejsze, dzięki ofercie dydaktycznej tej renomowanej uczelni, jej mury opuszczają najlepsi adepci bibliotekoznawstwa francuskiego.

Bibliografia

Ensiib – oficjalny serwis, [on-line], [dostęp 27 czerwca 2013]. Dostępny w World Wide Web: http://www.enssib.fr/
Ensiib, [on-line], [dostęp 27 czerwca 2013]. Dostępny w World Wide Web:
http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89cole_nationale_sup%C3%A9rieure_des_sciences_de_l’information_et_des_biblioth%C3%A8ques
Więcej na temat szkoleniu kadr bibliotek oraz szkoleń bibliotecznycgh studentów w tym doktorantów można przeczytać w publikacji Zuzy Wiorogórskiej, Déjà vu – czyli francuskie biblioteki akademickie (felieton z Lille), [on-line], [dostęp 27 czerwca 2013]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nowyebib.info/2011/119/a.php?wiorogorska
Claude Jolly, Uniwersytety francuskie i ich biblioteki : polityka i jej ocena (1989-2001), [on-line], [dostęp 27 czerwca 2013]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.pl/biuletyn-ebib/30/a.php?jolly

Foto załącznik

W sąsiedztwie Enssib znajdują się dwie duże biblioteki, mianowicie La Bibliothèque de l’Université Claude Bernard (Universite Lyon 1) oraz La bibliothèque Marie Curie (National Institute for Applied Sciences). Poniżej znajduje się krótka fotorelacja dla zainteresowanych.